O DEVALAR DUNHA FORZA POLÍTICA ANTISISTEMA: BN-PG (1977-1982).

índice

1. Obxectivo do traballo.
2. A creación do BNPG.
3. A postura ante a reforma política.
4. As primeiras eleccións democráticas de 1977.
5. A Constitución Española.
6. As convocatorias electorais de 1979.
7. A xestación dunha nova fronte nacionalista.
9. Conclusión.


1. Obxectivo do traballo.
O traballo vai consistir no estudio do Bloque Nacional-Popular Galego. Unha unha forza política que foi creada en 1977 dende o nacionalismo galego coa finalidade de participar nos procesos electorais que ían ter lugar durante a transición democrática española.
Como veremos trátase da coalicción electoral entre dúas organizacións nacionalistas (ANPG/UPG). Que tiña por obxectivo sobardar o marco da Constitución de 1978 e que pulaba pola soberanía nacional de Galicia. Propoñendo como programa político as “Bases Constitucionais” para a participación da nación galega nun pacto federal do estado español.

A idea que se presenta no traballo é que foron os procesos de institucionalización que se derivan das sucesivas participacións nos comicios electorais. Os que van a supoñer un factor determinante para a moderación dos obxectivos perseguidos por este grupo político. Moderación que vai afectar tanto aos obxectivos, como a propia actuación política levada a cabo polos nacionalistas.
Se cadra este devalar o foi froito dun exercicio de realismo político. Ante as dificultades de superviviencia, a cativez dos resultados e pola necesidade de non ceder o espacio político aos outros partidos. Pero tamén se viu influído polas propias dinámicas da actuación política que se retroalimentaronn a si mesmas. E que fixeron avanzar a transición democrática. Pechando a porta ás posibilidades soberanistas que os nacionalistas arelaban Temos que pensar que se parte dun discurso en 1975 practicamente independentista. Para chegar no 1982 coa creación do BNG, a formar unha organización que pretende contribuir ao crecemento da conciencia nacional do pobo galego utilizando o marco institucional vixente.

O traballo articúlase en forma dun relato temporal dos feitos electorais máis destacables durante o período estudiado. Adobado coa interpretación de documentos propagandísticos do BN-PG e de revistas e xornais da época. Engadíndo finalmente ao traballo unha serie de entrevistas persoais con protagonistas directos deste proceso. Trátase observar as súa interpretación persoal deste proceso. Posto que todos cumplen a condición de que empezaron a militar no nacionalismo antes da creación do BN-PG e foron protagonistas directos do período.

2. A creación do BNPG.
O BNPG (Bloque Nacional-Popular Galego) foi creado en 1977 como unha alianza electoral entre dúas organizacións políticas nacionalistas: a UPG (Unión do Pobo Galego) e a ANPG (Asamblea Nacional-Popular Galega), co obxectivo de articular unha alternativa electoral soberanista á política autonomista que se ía abrir paso no proceso da transición democrática española.

2.1. A UPG.
A Unión do Pobo Galego é un partido que foi creado en 1964 por antiguos militantes do partido galeguista, da federación de mocedades galeguistas e esgazadados do consello da mocidade e do PCE. O obxectivo político da UPG pasaba pola implantación dunha sociedade comunista en Galicia. O seu campo de actuación nunha primeira etapa restrinxiuse a comarca de Vigo e ós aspectos máis teóricos da revolución socialista e a conseguinte toma do poder polo proletariado. Co seu lema «Por unha Galicia Ceibe e Socialista» buscaban resumir nunha frase a análise política que facía a UPG.
A comenzos do ano 1975 no convencemento que a dictadura franquista non podía durar moito máis tempo e seguindo o principio teórico da autorganización nacional dos pobos colonizados, a UPG plantexou e potenciaría a creación dunha Asamblea Nacional destinada a proclamar o principio de autodeterminación do pobo galego e da que xurdiría un goberno provisorio destinado a operar lexitimamente dende o momento no que rematase a dictadura.
O primeiro de maio de 1975 a UPG asina unha declaración conxunta con ETA e PSAN (p) na que fan públicas estas propostas de creación de gobernos provisiorios para as tres nacións: galega, vasca e catalana. Así como a constitución dunha alianza política dos movimentos de liberación nacional[1].
Durante o mes de agosto dese ano de 1975 terá lugar unha dura represión policial sobre a UPG e o conseguinte desmantelamento da súa fronte militar, que empezaba a actuar en Galicia xunto con membros de ETA. Perpetraran un atraco a Caixa de aforros da Coruña, o roubo nas oficinas policiais do documento nacional de identidade de Lugo e preparábanse para cometer atentados en Galicia. O desmantelamento relacionouse co traballo de Gorka, un famoso infiltrado policial en ETA. O 12 de agosto morrería en Ferrol a disparos da policía Xosé Ramón Reboiras, ao que lle seguiría un longo rosario de detencións por toda Galicia. Finalmente catro militantes da UPG (Xosé Mª.Brañas, Manoel Fernández, Marisa Vázquez e Xan López) xunto cos membros de ETA (Emilio Goitia e José Ignacio Villanueva) ingresaron no cárcere da Coruña coa petición fiscal de varios anos de cadea onde quedaran ata a aplicación en 1977 do decreto de amnistía para os presos políticos.
A raíz do golpe policial recibido a dirección da UPG refuxiouse en Portugal mentras que o proceso reformista da transición española seguía para adiante sen remisión. Unha vez acabado pola vía policial con este intento rupturista que parecía abogar claramente pola independencia de Galicia. A UPG nun exercicio de realismo político terá a necesidade de concurrir aos procesos electorais que se aveciñaban para estar presente e influir na sociedade galega. Polo que aínda dende a clandestinidade e conxuntamente coa Asamblea Nacional-Popular Galega impulsarán unha alianza electoral que lle permitise ao nacionalismo postular a autodeterminación nacional de Galicia. Esa será a alternativa que vai representar o BNPG.

2.2. A ANPG.
Foi creada en Portugal no mes de marzo de 1975 ante a inminencia do remate da dictadura franquista. E ao igual que a Assemblea de Catalunya, Assemblea del País Valenciá e Herrikoi Batasuna nacía coa finalidade de proclamar o dereito a autodeterminación dos distintos pobos existentes no estado. En preparación do previsible proceso de ruptura democrática que por aquela se albiscaba, a ANPG representaba unha fórmula para artellar unha alternativa patriótica na percura da liberación nacional de Galicia. Definíndose como un organismo destinado a conseguir o Poder Popular en Galicia e comprometéndose a loitar pola implantación dun goberno provisorio galego que asumiría o poder ata a convocatoria dunhas eleccións que estableceran unha asamblea constituínte de Galicia[2].
Os principios políticos mínimos que viñeron a definir a ANPG foron: autodeterminación, autogoberno, anticolonialismo, democracia, forzas políticas propias e intereses populares.
Unha vez que a reforma política española avanzaba sen remisión. Decidiuse seguir unha estratexia postulada xa a principios dos anos setenta polos teorícos da UPG[3] según a cal mesmo a autonomía servía no proceso de liberación nacional como unha fase previa de concienciación e afirmación nacional.
Aínda na clandestinidade as organizacións nacionalistas ANPG/ UPG crearon o BNPG para poder participar na convocatoria electoral do 15 de xuño de 1977. E así poder influir no proceso autonomista que por aquela se encetaba. Intentando condicionalo no sentido de esixir o cumprimento da alternativa que representaba o programa político das Bases Constitucionais da Nación Galega.
A ANPG demostrou unha importante capacidade de movilización, posta a proba nas campañas levadas contra as celulosas –Quiroga, Foz, Ponteareas, Negreira…-, contra a central nuclear de Xove, contra as expropiacións das Encrobas, contra o roubo da praia de Baldaio, e na celebración do “Día da Patria Galega”. Non sería legalizada ata o ano 1978 logo de facer unha campaña con recollida de milleiros de sinaturas na que demostraría a súa implantación en Galicia.

3. A postura ante a Lei para a Reforma Política.
A reforma propugnada polo goberno de Adolfo Suárez foi ratificada no referendo do 15 de decembro de 1976. O posicionamento da UPG e ANPG foi a de propugnar a abstención. A UPG era contraria a lei de reforma política porque non contemplaba os dereitos da nación galega e a súa posición pasaba pola ruptura democrática considerada como necesaria para que o pobo galego poidese ser dono de si mesmo[4]. Viñan de asinar en novembro a 3ª declaración conxunta ETA-PSANp-UPG na que consideraban irrenunciable a consecución da amnistía total e a implantación de gobernos provisorios para abrir procesos constituíntes nos que cada nación decidirá a forma de relacionarse cos demais pobos do estado.
Actuando dende a ilegalidade, practicamente non poideron facer campaña. Debido tamén a escaseza de medios cos que contaban. Empregaron as pintadas e os carteis debuxados polos propios militantes. Así como o reparto de planfletos feitos en multicopistas caseiras, tamén chamadas «vietnamitas», das que mesmo circulaban as instruccións de cómo poder confeccionalas.

4. As primeiras eleccións democráticas de 1977.
Co avance e consolidación da transición política española chegarán as eleccións xerais do 15 de xuño de 1977. A UPG e a ANPG terán que afrontar éstes comicios electorais aínda desde a ilegalidade. Crearán o Bloque Nacional-Popular Galego para participar nas eleccións coa finalidade de non quedar aillados socialmente e reducidos ao testimino-nialismo político[5]. Aínda que tiveron que facelo con enormes dificultades. O BN-PG creado como agrupación electoral para participar tivo que xuntar e presentar no Goberno Civil sinaturas verificadas notarialmente.
A participación electoral tiña para o BNPG a función de espallar a alternativa nacional-popular que representaban e no acto de presentación pública das súas candidaturas afirmaban que “a participación electoral é somentes un medio máis –e non o máis importante- para a organización das clases populares galegas e a clarificación dos obxectivos a conseguir para a liberación nacional e social do noso país” [6]. Polo tanto os criterios da loita electoral pasaban por facer visible a contradición da vía rupturista coas liñas estratéxicas dos partidos que pretendían a consolidación da democracia formal. O BNPG seguía asumindo o programa da ANPG fundado na necesidade de encetar un período constituínte con un Goberno Galego que executara as competencias recollidas nas BASES CONSTITUCIONAIS DA NACIÓN GALEGA. A campaña electoral estivo basada en espallar a idea que son as forzas políticas propias as que mellor poden defender os intereses do pobo galego. E que ningunha voz asumiu a defensa dos intereses populares do país a nivel parlamentario e institucional.

Candidaturas do BNPG ás eleccións do 15 de xuño de 1977 [7]
A Coruña
María Elvira Souto Presedo
Ramón López-Suevos
Luis Ríos Paredes
Fernando Camarot Veira
Hilario Leopoldo López Rego
Xan Bouzas Lariño
Xaime Custoia
Xosé Manuel Fernández Barcia
Xan Carballo Rodríguez

Ramón Valcarce Vega
Xosé Vilas Nogueira
Xosé Agrelo Hermo*
(*) entrevistado.

Lugo
Pedro Luaces González-Rosón
Xosé Manoel Pavón González
Emilio López Pérez
Miguel Campuzano Álvarez
Lois Diéguez Vázquez

Manoel María Fernández Teixeiro
Francisco López Quinte
Xosé Manoel Rodríguez Martínez

Ourense
Bautista Álvarez Domínguez
Antón Sánchez Riveiro
Fernando Pérez López
Marisa Vázquez Barquero
César Varela García

Francisco Carballo Carballo
Antón Fernández Sánchez
Antón Romasanta Vilarchao

Pontevedra
Francisco Rodríguez Sánchez
Xavier Alonso Pérez
Manoel Méndez Fraguas
Margarita Ledo Andión
Xosé Casal Rosendo
Pilar Allegue Aguete
Manuel Chao Terceiro
Manoel Martínez Rodríguez

Camilo Nogueira Román
Francisco Lores Santacecilia
Eladio Pérez González


Os resultados acadados nestes comicios foron moi cativos, algo máis de 27.000 votos, o que suporía un 2,4% do electorado. E nas análises internas postelectorais[8] desculparíase o fracaso do BNPG, entre outros motivos: polas dificultades coas que tiveron que afrontar a campaña, polos atrancos burocráticos para poder sacar adiante a candidatura do Bloque ante ilegalización da ANPG e UPG , pola falla de medios, a precariedade económica e pola contrapropaganda dos outros partidos que os presentaban como terorristas.
5. A Constitución Española de 1978 e a Autonomía de Galicia.
O BNPG mostrouse contrario a aprobación da Constitución española e tamén ao Estatuto de Autonomía de Galicia. Pediu o voto negativo no referendo para a aprobación da Constitución que se celebrou o 6 de decembro de 1978. Os votos «non» chergaron a unha media do 5,81% dos votos totais. A oposición nacionalista a Constitución supoñía un intento máis de non deixar consolidar en Galicia os obxectivos que perseguía a transición política española. Os nacionalistas utilizaron o argumento xustificativo da derrota na elevada abstención no referendo que sobradou o 51% para intentar restarlle lexitimidade á Constitución que resultaría aprobada co 39% de votos favorables.
En canto ao estatuto de autonomía de Galicia, a dialéctica política do BN-PG pretendía centrarse nunha disxuntiva AUTONOMÍA - BASES CONSTITUCIONAIS. Interpretando a reforma autonómica do estatuto como unha mera descenralización administrativa fronte a alternativa das Bases Constituciónais como un auténtico autogoberno basado na soberanía nacional.
Para o BNPG o estado estaba impoñendo unha política de rexonalización a través das autonomías. E o BNPG pediríalle ao pobo galego o voto negativo para o Estatuto de Autonomía convencido de que ningunha variante autonomista serviría para salvar a Galicia da súa servidume económica, cultural e social [9].
A participación en todos estes procesos electorais xurdidos durante a transición. E a pesar de mostrarse radicalmente en contra respondían a táctica de non deixar o campo libre a nivel electoral[10]. Esta estratexia electroal de oposición sistemática conseguiría que os militantes do Bloque fosen coñecidos como «os do non».

Candidaturas do BNPG ás eleccións xerais do 1 de marzo de 1979 [11]
A Coruña
Manela Fraguela Seoane
Xan Carballo Rodríguez
María do Carme García Negro*
Margarita Vázquez Veras
Eleuterio Formoso Lamela*
Carmen Entenza González
Xesúa Andrés López Piñeiro
Xesús Seixo Fernández
(*) entrevistado.

Xosé Agrelo Hermo
Xan Pombo Seoane
Xan Bouzas Lariño

Lugo
Pedro Luaces González-Rosón
Lois Diéguez Vázquez
Manuel Castiñeira Castiñeira
Xosé Ramos Rodríguezz
Manuel García Mel
Manoel María Fernández Teixeiro
Francisco Arrizado Yañez
Manuel Quintana González

Ourense
Bautista Álvarez Domínguez
Fernando Pérez López
Antón Sánchez Riveiro
Aristóbalo Quinteiro González
Xoaquín Méndez Anta

Norberto Tabarés Feixoo
Antón Fernández Sánchez
Emilio González Graña

Pontevedra
Francisco Rodríguez Sánchez
Francisco García Montes
María Teresa Conde-Pumpido
Manuel Martínez Rodríguez
Francisco Xavier Alonso Pérez
Xesús Chaves Fandiño
Pilar Allegue Aguete
Francisco Xavier Abalo Costa

Eladio Pérez González
Agustín Malvido Boullón
Isidro Paz Veloso

6. As convocatorias electorais de 1979.
Intentando fuxir da marxinalización o BNPG vai afrontar o ano 1979 coa necesidade de concorrer nos comicios electorais para ampliar a súa base social. E co obxectivo de acadar a relevancia política que outorga a presencia nas institucións. Os nacionalistas xustificaban a súa presencia na area política para manter vivo o debate nacionalismo-españolismo da única maneira posible unha vez que se asentaba a democracia en España. Aínda que impulsando unha formación non autonomista e mantendo un programa político que trascendía o teito consitucional. Neste sentido a UPG declaraba en febreiro de 1979 a liña política que compría seguir na que se decantaba pola presencia institucional: “nós estamos contruíndo o noso país, a nosa nación, dende hai moito tempo, da única maneira posible: organizandonos e combatendo en todos os frentes. Non imos deixar o electoral e parlamentario para o pseudonacinalismo embaucador e oportunista que intenta confundir as situacións con maniobras de diversión e engano, que encaucen ao noso pobo polos vieiros do neocolonialismo. Sabemos das dificultades da nosa liña política, pero tamén estamos certos da súa victoria final, que eisixe, aquí e agora, a eficacia e os éxitos a nivel parlamentario-electoral” [12]
Os resultados acadados nas eleccións xerais do 1 de marzo de 1979 foron algo máis de 63.000 votos non conseguindo tampouco desta ocasión obter presencia nas Cortes madrileñas.
En canto as primeiras eleccións municpais celebradas o 3 de abril dese mesmo ano1 1979. Neses comicios si que o BNPG obtivo uns importantes resultados conseguindo 260 actas de concelleiros en máis de 120 municipios de Galicia. Se cadra foron estas primeiras eleccións municipais as que mediron o alcance do movemento nacionalista durante toda esta xeira. Xa que estableceron uns números electorais que nalgunhas vilas non se acadarían ata bastantes anos máis tarde. O voto ao BNPG foi principalmente un voto rural. Evidenciando as dificultades que o discurso esquerdista do Bloque tiña para ser asumido pola pequena burguesía urbana.
Un pacto postelectoral entre o BNPG e os partidos de esquerda, co obxectivo apoiarse alí donde tivesen opcións de goberno permitiríalle ao nacionalista do PSG Domigos Merino acadar a alcaldía da cidade da Coruña. Ocuparía a alcaldía ata o ano 1981. Logo do golpe de estado do 23 de febreiro todos os grupos menos o Bloque-PSG aprobaron uha moción de apoio ao Rei e a Constitución. Con posterioridade o alcalde coruñés presentaría unha moción de confianza que foi rexeitada polo Pleno. Na elección do novo rexedor será a UCD quen acade a alcaldía.

7. A xestación dunha nova fronte nacionalista.
Logo do golpe de estado do 23 de febreiro de 1981 e das conseguintes dificultades que xurdirán para as organizacións nacionalistas. Xa que dende moitos sectores serán culpadas de supoñer un argumento para as teses involucionistas. Nas eleccións ao Parlamento Galego, o BNPG formou unha coalición co PSG, intentando afondar na unidade do nacionalismo e enfeblecer progresivamente a presencia das forzas políticas de ámbito estatal en Galicia. A coalición baseouse na idea de que Galicia é unha nación, no carácter popular do nacionalismo galego e na defensa do dereito de autodeterminación que se concretaba nun programa de soberanía nacional.
Utilizando o marco institucional vixente pretendían contribuir ao crecemento da conciencia nacional do pobo galego. A súa intención era superar o marco autonómico cualitativamente pola vía dos feitos.
Acadarían acta de deputado, Bautista Álvarez, Lois Diéguez e Claudio López Garrido. Tres deputados que posteriormente serían privados dos seus dereitos como parlamentarios no Parlamento de Galicia por negárense a xurar ou prometer fidelidade á Constitución española. Nun episodio de mimetismo coa actuación do Parlamento do estado que probablemente sexa dos máis arbitrarios da história autonómica galega.

No ano 1982 producirase unha auténtica devacle electoral para o BNPG nas eleccións xerais do 28 de outubro. Uns comicións que foron moi mediatizados polo golpe de estado do 23 de febreiro de 1981. E pola conseguinte polarización do «voto útil». Xa no V Plenario da ANPG celebrado no mes de abril vai acordarse facer un chamamento a partidos, colectivos e persoas contrarios ao modelo da constitución española e do estatuto de autonomía e que estean interesadas na loita pola soberanía nacional de Galicia a participar na articulación dun novo proxecto organizativo que unise ao nacionalismo. En maio constituirase unha comisión xestora aberta integrada nun principio polas organizacións ANPG, Galicia Ceibe, PSG, UPG, ERGA, Asamblea de Nacionalistas, Colectivo Libertario Arco da Vella, Grupos de independetes de Coruña (2), Santiago (1), Vigo (1), Condado (1). Esta comisión tivo o obxectivo de realizar as propostas sobre os principios políticos e o esquema organizativo da nova organización. Consideraban que tiñan cabida no proceso todas as persoas que asumiran o recoñecemento plurinacional do estado español e o recoñecemento do dereito de autodeterminación das nacións que o compoñen[13].
Como remate deste proceso nacerá o BLOQUE NACIONALISTA GALEGO, no transcurso da coñecida como a Asamblea de Riazor que se celebrou na Coruña os días 25 e 26 de setembro de 1982. Unha organización nacionalista que representa na actualidade aproximadamente o 20% do electorado de Galicia.

________
[1] Declaración Conxunta de ETA, PSAN (p) e UPG. Terra e Tempo, nº30 / maio 1975.
[2] Chamamento e declaración política da ANPG. 1975.
[3] Encol da Autodeterminación. Edicións Terra e Tempo nº8. 1972
[4] Terra e Tempo nº41. 1977.
[5] ANÁLISES E RESOLUCIÓNS POLÍTICAS. UPG II Congreso. Edicións Terra e Tempo.1979.páx.17.
[6] Teima, nº19.Abril 1977.páx.6.
[7] Terra e Tempo, nº45.Maio 1977.
[8] Comunicado da Dirección Nacional da AN-PG encol das eleccións. 1977.
[9] Postura do Bloque ante o estatuto de Autonomía.Impr.La Ibérica.Santiago.1979.
[10] O pobo galego unido frente aos monopolios a ao colonialismo. IV Plenario ANPG. Edicións Ceibe. Páx.47. Decembro 1979.
[11] Terra e Tempo, nº44.Febreiro 1979.
[12] “A voz galega no parlamento” en Terra e Tempo nº64, páx3. 1979.
[13] “Chamamento para a unidade do nacionalismo” en Ceibe. nº51, páx.12. 1982.

@ Francisco Abeijón Núñez. Xuño 2006.