EDUARDO ROMANÍ ABEIJÓN.

EDUARDO ROMANÍ ABEIJÓN. Un esteirán falecido no campo de exterminio KZ Gusen I (Mauthausen).

Neste ano no que por todo o planeta se están celebrando actos conmemorativos do sesenta aniversario da finalización da segunda guerra mundial. Imos lembrar brevemente o campo de concentración de Mauthausen en Austria. Que sería un dos campos de exterminio máis mortíferos do terceiro Reich alemán, ao que o infortunio levou alí a un veciño de Muros, Eduardo Romaní Abeijón. Un home que como moitos outros prisioneiros galegos en Mauthausen saíu da escuridade do descoñecemento gracias ao traballo de José Viale Moutinho.
Esta é a historia dun rapaz que en poucos anos pasaría de traballar de axudante de botica en Esteiro (Muros) a morrer nas montañas austríacas preto da cidade de Linz, na canteira do máis terrible campo de exterminio nazi.

Co inicio da IIª Guerra Mundial o goberno francés atoparía unha solución ao problema que representaban os centos de miles de republicanos españois que estaban refuxiados no seu territorio. Ofreceríanlle elixir entre o regreso á España de Franco ou o enrolamento voluntario no exército francés e en compañías de traballo. A maioría viron nesta segunda opción a posibilidade de seguir loitando contra o fascismo. Moitos foron destinados á liña Maginot para reforzar as fortificacións e serían ao cabo abandonados á súa sorte pola retagarda francesa logo da penetración das columnas blindadas alemanas. Nos primeiros meses do conflicto bélico serían enviados a campos de prisioneiros de guerra e tratados como tales. Posteriormente estes rotspanier –roxos españois- serían considerados «apátridas» e transferidos a campos de concentración –exterminio- baixo a tutela das Schuzstaffel (SS) para seren sometidos a traballos forzados. Foron distribuídos por campos de toda Europa, dende a illa de Aurigny -fronte ás costas normandas-; aos de Centroeuropa, Dachau, Flossenburg, Oranienburg, Ravensbrück, Buchenwald e Mauthausen; ou mesmo ata os do deserto norteafricano, Djelfa e Djenien-Bourerezg. Segundo todos os datos o campo no que se deu maior concentración de españois foi no de Mauthausen.
O campo de internamento de Mauthausen fora aberto en 1938 para a explotación dunha canteira próxima inicialmente con presos alemáns e austríacos. Desta canteira a empresa das SS “Deutsche Erc und Steinwerke GmbH” surtiríase de material para as obras de empedrado das rúas de moitas cidades alemanas.
Un dos primeiros traballos dos españois foi a construcción da escaleira que descende do campo central ata a canteira. A chamada «escaleira da morte» foi a causa dos moitos prisioneiros que morreron nela obrigados a subir os 186 escalóns cargados de pedra e sen ningunha consideración por parte dos guardiáns que remataban aos que desfalecían nos propios peldaños.O rexistro do campo mostra que o primeiro convoi con deportados españois chegaría a Mauthausen o 8 de agosto de 1940 e as cifras oficiais cuantifican as víctimas en 6502, aínda que outras versións falan de máis de dez milleiros os españois falecidos en Mauthausen.
O campo de Gusen está situado a cinco quilómetros do campo central e fora aberto en decembro de 1939 con internos procedentes de Dachau. Logo incrementaríase co envío de catrocentos presos de Mauthausen aos que lles dixeran que sería como «un hospital de curas». Pero a realidade sería moi diferente e en 1941 o KZ Gusen I converterase nun campo sen volta para os catro mil prisioneiros que albergaba por aquela. Cando o Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler visitou o campo en abril de 1941, centos de internos morreran debido ás epidemias e mesmo faleceron 25 vixiantes do campo polas horribles condicións dentro de KZ Gusen I. Un sobrevivente, o Rav. Yechezkel Harfenes, lembraba nunha entrevista as horribles condicións que había no campo de Gusen: «como residente de moitos campos, podo dicir que Gusen era o peor. Esto non quere dicir que as condicións nos outros campos non foran terribles. Comparado a Gusen, sen embargo, un case pode dicir que eses campos eran paraísos. A proba desto puido ser que Gusen era un dos campos menos coñecidos. Esto non era porque fose máis pequeno que os outros –pode que incluso fose o máis grande-. Era descoñecido simplemente porque moi poucos dos dez de mil de presos enviados alí sobreviviron para contar a historia dos seus horrores».

Entre os prisioneiros que falecerían no verán de 1941 estaba EDUARDO ROMANÍ ABEIJÓN (Esteiro 16/04/1915, Gusen 08/07/1941). Este esteirán que no momento do seu desgraciado pasamento contaba apenas vinteseis anos nacera na ‘casa do chisco’ , no número 17 do lugar de Solleiros. Como me transmitiu nunha recente conversa o señor Francisco Tobío Abeijón da Inxuela, quen aos máis de noventa anos mantén unha lucidez verdadeiramente envexable. O señor Quico lembraba como o rapaz ‘Eduardo do camboñán’, que tiña o apelido Romaní por parte da familia dos Fielos. Era o último dos seis irmáns (María, Dolores, os xemelgos Xosé e Xoaquín, Camila e Eduardo) fillos do matrimonio formado por Francisco Romaní López e María Abeijón Figueiras. Lembraba como Eduardo traballou de axudante na botica que en Creo rexentaba por aquela don Octavio Roldán Cortés .Como foi mobilizado para a guerra civil no seu remplazo e como se falara que desaparecera na fronte; e máis nada se sabería no pobo de Esteiro sobre a súa vida. Cando lle dixen que morrera a principios dos anos corenta nun campo de exterminio do terceiro reich alemán, o señor Quico repetía polo baixo con un certo aire de melancolía «Éramos da mesma auga...aínda que non amigos, posto que el era algo máis novo ca mín...pero éramos da mesma auga...».
Ao falar de Mauthausen resulta de xustiza lembrar aquí a outro esteirán. Trátase de Ramón Bargueño, o marido de ‘Fina de Constanta’, un home que aínda que nacido nun pobo da provincia de Toledo chamado Recas foi un gran esteirán de adopción sempre preocupado polo movemento asociativo da parroquia e moi especialmente pola marcha da sociedade esteirana. Era coñecido como o «francés» posto de daquelas terras viña periodicamente a pasar as tempadas de verán na casa familiar situada no lugar de Uía. Ramón felizmente sobrevivira ao campo de Mauthausen. En algunha ocasión tiven a sorte de escoitarlle a súa historia da súa estadía neste campo, que deixou por escrito nun emocionante libro titulado: Mauthausen ¡¡nunca más¡¡ memorias del deportado nº3.183 Ramón Bargueño (mermelada). Trátase dunha edición non venal editada co único obxectivo de deixar constancia do terrible exterminio practicado polos nazis.

Francisco Abeijón Núñez.(29/07/05)